Op woensdagavond 10 juni 2025 gaf Manita Koop in de Delftse synagoge een leuke lezing over gemalen in en rond Delft. Meer dan 70 belangstellenden, waaronder leden van de vereniging Midden-Delfland, woonden de bijeenkomst bij om meer te leren over de gemalen die een essentiële rol spelen in ons dagelijks leven.
Manita Koop – Hoogheemraad Delfland
Manita Koop is een ervaren en maatschappelijk betrokken bestuurder met een brede staat van dienst in de Nederlandse politiek en het openbaar bestuur. Sinds de waterschapsverkiezingen van 2015 maakt Manita Koop deel uit van de verenigde vergadering van het Hoogheemraadschap van Delfland. In 2019 trad zij toe tot het dagelijks bestuur, het college van dijkgraaf en hoogheemraden. In haar rol als hoogheemraad beheert zij de portefeuille Waterkwantiteit. Dat betekent dat zij verantwoordelijk is voor het peilbeheer, inclusief de aansturing van gemalen, stuwen en inlaten, alsmede het grondwaterbeheer en het tegengaan van bodemdaling. Deze taken zijn van vitaal belang voor de bescherming en bewoonbaarheid van het laaggelegen gebied van Delfland.
Het Hoogheemraadschap van Delfland: hoeder van het watersysteem
Het Hoogheemraadschap van Delfland is verantwoordelijk voor het waterbeheer in de regio, waaronder de stad Delft, het Westland en een deel van Haaglanden. Dit waterschap zorgt niet alleen voor droge voeten, maar ook voor schoon en voldoende water. In totaal beheert Delfland meer dan 120 gemalen, die samen een fijnmazig netwerk vormen van bemaling en peilbeheer.
Een voorbeeld: in en rond Delft bevinden zich onder meer het Gemaal De Kandelaar, het Gemaal Kerkpolder en het Gemaal Prinsenhof. Elk gemaal heeft een eigen verzorgingsgebied en speelt een specifieke rol in het afvoeren van regenwater, het beheersen van het grondwaterpeil en het voorkomen van bodemdaling. Door hun onderlinge samenwerking kunnen ze snel reageren op veranderende weersomstandigheden.
De uitdagingen voor de toekomst zijn groot. Door klimaatverandering krijgen we te maken met heftigere regenbuien, maar ook langere periodes van droogte. Dat vraagt om flexibele en robuuste gemalen die kunnen inspelen op beide extremen.
Gemalen in en rond Delft – de stille kracht achter droge voeten
In het dagelijks leven denken we er zelden bij na, maar zonder actieve bemaling zou een groot deel van Nederland – en zeker de regio Delft – onder water staan. De gemalen, waarvan er alleen al in Nederland bijna 8.000 zijn, vormen de ruggengraat van het Nederlandse waterbeheer. In het gebied van het Hoogheemraadschap van Delfland staan er meer dan 120, die dag en nacht in touw zijn om overtollig water weg te pompen en het waterpeil stabiel te houden. Ze werken vaak ongemerkt op de achtergrond, maar zijn van levensbelang.
Van windmolen tot elektrische pomp – een eeuwenoude strijd tegen water
De geschiedenis van de gemalen gaat ver terug, tot in de 10e eeuw, toen men begon met het aanleggen van sloten, dijken en afwateringskanalen. Vanaf de 15e eeuw kreeg de poldermolen een centrale rol. Deze windmolens pompten water uit de polders naar hoger gelegen boezems of rivieren.
Met de industriële revolutie veranderde het waterbeheer ingrijpend. Vanaf ca. 1850 werden stoomgemalen gebouwd, die veel krachtiger en betrouwbaarder waren dan windmolens. Later volgden diesel- en uiteindelijk elektrische gemalen. Hoewel de techniek is veranderd, is de missie dezelfde gebleven: het water buiten houden, of juist binnen als het nodig is.
Hoe werkt een gemaal eigenlijk?
Een gemaal is een pompstation dat overtollig water uit polders of stedelijke gebieden omhoog pompt naar een hoger gelegen afwateringskanaal of boezem. Dit is nodig omdat veel gebieden, waaronder grote delen van Delft, onder zeeniveau liggen. Wanneer het regent, of bij een te hoge grondwaterstand, slaan de gemalen automatisch aan. In droge periodes kunnen ze ook water inlaten om uitdroging van de bodem te voorkomen.
De moderne gemalen van nu zijn uitgerust met slimme technologie. Ze worden vaak op afstand bestuurd en gemonitord vanuit centrale controlekamers. Daarbij wordt gebruik gemaakt van weersvoorspellingen, grondwatermetingen en sensoren, zodat er snel en doelgericht kan worden ingegrepen.
Of je nu langs een sloot wandelt in Delft of over de velden van het Westland kijkt: onder je voeten werken de pompen stilletjes door – dag in, dag uit.
Na afloop van de lezing was er gelegenheid tot het stellen van vragen en om na te praten onder het genot van een drankje.
Dank aan alle aanwezigen en betrokkenen voor een inspirerende lezing over hoe het water beheerd wordt in de regio Delfland.
Fietstocht langs gemalen in en rond Delft
Op 21 juni is er een fietstocht langs meer dan 20 gemalen in en rond Delft, georganiseerd door Delfia Batavorum en de Midden-Delfland Vereniging. Zie https://delfiabatavorum.nl/activity/fietstocht-midden-delfland-dag-langs-gemalen-21-juni/ voor meer informatie.