Liever de PDF lezen? Download hem hier! (3,3 MB)
Voorwoord van de voorzitter
Beste mensen,
2025, het jaar waarin we ons 18e lustrum mogen vieren, vordert alweer. De voorbereidingen voor ons lustrumfeest op zondag 2 november as. beloven een mooie middag in theater de Veste. Ik raad alle leden aan die middag in de agenda te reserveren. Direct na de zomer wordt de leden gevraagd aan te geven of zij de uitnodiging aanvaarden, dit met het oog op het aantal beschikbare plaatsen. De middag wordt gezellig en biedt voor elk wat wils. Een gevarieerd programma waarin ons nieuwe thematisch ingerichte boek het licht gaat zien. We hebben ook leuke verrassingen in petto, zoals een met naam en faam bekende spreker en nog veel meer.
Gerrit Verhoeven en Ingrid van der Vlis vorderen met het boek. De meeleescommissie is enthousiast en ontdekt nieuwe inzichten.
De vereniging heeft inmiddels haar eerste Historische Café in ’t Postkantoor achter zich. We hadden een volle zaal en kregen lovende kritieken. Het bleek een mooie gelegenheid voor de leden om elkaar beter te leren kennen en Gerrit Verhoeven hield een korte presentatie over de geschiedenis van de Schie. De respondenten op een enquête die direct na deze avond werd verzonden, toonden zich allemaal enthousiast en honoreerden deze ontmoeting met een 8.6! Verschillende respondenten spraken hun lof uit voor het nieuwe bestuurslid Louise Rahardjo die de avond aftrapte en mensen uitnodigde vooral eens met ‘onbekende gezichten’ in gesprek te gaan. De reacties op de enquête hebben het bestuur vele suggesties opgeleverd wat betreft de opzet, organisatie en inhoudelijke invulling van volgende edities van het Historisch Café. Deze vinden plaats eind juni/begin juli en in de eerste helft van oktober. Precieze data volgen nog. Voor wie er niet was: de volgende keer beter.
Harry ter Braak, voorzitter
Bestuursmededelingen
Jaarboek 2025
Nadat Marinus Hom jarenlang de verspreiding van ons Jaarboek coördineerde en aangaf daarmee met ingang van 2025 te stoppen (veel dank Marinus!) heeft het bestuur besloten in ieder geval dít jaar de verspreiding in handen te geven van uitgeverij en mediabedrijf Virtùmedia. Na de officiële presentatie van het Jaarboek 2025 op 15 mei a.s. start Virtùmedia met de verzending. Houd jullie brievenbus in de gaten!
Doorontwikkeling website
In goed overleg met de voorzitters van de Lezingen- en Excursiecommissie en webmaster Ted van Geest heeft het bestuur de prioriteiten vastgesteld wat betreft de doorontwikkeling van onze nieuwe website. De eerste stap betreft de introductie van een Nieuwsbrief-plugin die het mogelijk maakt eenvoudiger, flexibeler en actueler wetenswaardigheden met onze leden te delen. Deze is inmiddels beschikbaar.
Vervolgens wordt gewerkt aan een Shop-plugin. Hiermee kunnen processen rond het aangaan van een lidmaatschap, het aanmelden en betalen voor een excursie e.d. soepeler verlopen. We houden jullie op de hoogte van de voortgang!
Overigens zijn diverse commissies nog volop bezig om de website van inhoud te voorzien. We zien graag dat de website zich ontwikkelt tot de meest informatieve en actuele informatiebron binnen onze vereniging. Ken je de website nog niet? Kijk eens rond op https://delfiabatavorum.nl/.
Delfia Batavorum 90 jaar!
Dit jaar beleeft onze vereniging haar 18e lustrum. De voorbereidingen voor het lustrumfeest zijn in volle gang; de Lustrumcommissie heeft het er druk mee. Datum: zondagmiddag 2 november. Locatie: theater De Veste. Gastspreker: een verrassing, maar jullie kennen deze persoon allemaal. Nadere informatie volgt!
Thematische geschiedschrijving Delft
In opdracht van Delfia Batavorum werken Gerrit Verhoeven en Ingrid van der Vlis hard aan de nieuwe publicatie ‘Thematische geschiedschrijving over Delft’. Een Meeleescommissie heeft inmiddels de eerste concepten onder ogen gezien. In samenwerking met Marketing Delft worden ideeën uitgewerkt over de inzet van multimedia die de aandacht voor de publicatie vergroten. Het boekwerk wordt tijdens het lustrumfeest op 2 november as. officieel gepresenteerd.
Uitreiking Le Comteprijs en Jaarboek 2025
De Vierhovenkerk vulde zich op de avond van de 15e mei met veel belangstellenden voor onze jaarlijkse bijeenkomst die in het teken stond van de uitreiking van de Le Comteprijs én de presentatie van ons Jaarboek 2025. We konden ook weer nieuwe leden noteren die geïnspireerd waren door de bijeenkomst.
Het is door de inzet van de kundige en inspirerende redactie en de auteurs een heel mooi jaarboek 2025 geworden. De bijdrage van Jos Hilkhuijsen over Leonard Couvée, architect van een bescheiden maar verdienstelijk oeuvre, werd als eerste besproken. Oud-voorzitter Theo Thomassen verwoordde vervolgens de opkomst en ondergang van het Delftse marktveer op Amsterdam terwijl ook zijn nieuwe boek ‘Laten we over iets anders beginnen’ nog even de revue passeerde. Hans Mous lichtte toe hoe het ging bij gerechtigheid in de 18e eeuw. Jos van Helvoort schetste de ontstaansgeschiedenis van het gedicht ‘DELFT’ van Hendrik Marsman. Ron Wessels vertelde levendig over de moeizame totstandkoming van het iconische Sportfondsenbad. We kunnen het allemaal nalezen in het nieuwe jaarboek.
Van Ingrid van der Vlis hoorden we dat Peter en René van der Krogt stoppen met de kroniek in het jaarboek en Jenny Omvlee hen het komende jaar als stadschroniqueur gaat opvolgen.
De voor de Le Comteprijs genomineerde opdrachtgevers, kunstenaars, ontwerpers en uitvoerders waren in grote getale opgekomen. Elk van de genomineerde objecten heeft een mooi verhaal wat lang niet altijd zichtbaar is. Soms is het verhaal de totstandkoming zoals bij de muurschilderingen. Soms is het de ingewikkeldheid van de opdracht zoals bij de Houttuinen en de Hoogbrug en bij de uiteindelijke winnaar waren al die aspecten terug te vinden. Rolluiken uit de 19e eeuw handhaven en deze duurzaam regelbaar maken op zonne-energie is daar maar een klein onderdeel van.
Allemaal verfraaiingen in de stad die extra betekenis hebben voor de bewoners in het deel van de stad waar ze zijn uitgevoerd. Het was erg moeilijk kiezen voor het bestuur. Een winnaar aanwijzen maakt dat je moet benoemen waarom het ene net iets meer betekent dan het andere.
De muurschildering ‘Cherished’ ofwel ‘dat wat je koestert’, zal zeker door de omgeving gekoesterd gaan worden, maar ook door de rest van de stad.
De Houttuinen, de pleininrichting voor het Huis van Delft zal veel aandacht trekken door de vele bezoekers die er dagelijks langs lopen of fietsen. Een inrichting die bovendien in de verschillende jaargetijden nog extra cachet zal geven.
De Streetart muurschildering aan de Van Miereveltlaan 1 is creatief en fraai vormgegeven en eveneens een aanwinst voor de buurt.
De restauratie van de Hoogbrug op de hoek van Lange Geer en Achterom laat zien hoe met echt vakwerk de historie in zijn oude glorie hersteld kan worden.
De restauratie van het pand Spoorsingel 57, inclusief het vroegere Koetshuis, toont eveneens veel vakwerk en liefde voor wat eens gebouwd is, maar niet meer voldeed aan de eisen van de tijd. Waarmee we kunnen blijven genieten van cultuurhistorie in dit deel van de stad.
Na een zorgvuldige afweging is het bestuur tot een keuze gekomen. Het was best moeilijk door de schoonheid van elk van de ontwikkelingen. Het bestuur heeft uiteindelijk gekozen voor een project dat vanuit particulier initiatief is ontstaan. Dat dreigend verval keerde en oude glorie herstelde. Spoorsingel 57 is de winnaar van de Le Comteprijs 2024!
Leo Quack, de Delftse nachtburgemeester, maakte vervolgens zijn opwachting om de publieksprijs van Delft Op Zondag uit te reiken. Het publiek bleek het in meerderheid eens met het bestuur van de vereniging. Diekske van der Pas als eigenaar/opdrachtgever van Spoorsingel 57 en Ifke Brunings van Ateliers Interieur en Architecten mochten ook deze prijs in ontvangst nemen.
Alle auteurs, genomineerden en winnaars verlieten met bloemen, vol inspiratie en veel dank de bijeenkomst in de kerk om samen met de aanwezigen onder het genot van een hapje en een drankje na te praten over deze weer bijzondere happening.
Komende activiteiten van de vereniging
Zie voor activiteiten de agenda op de website https://delfiabatavorum.nl/activity/
Excursiecommissie
Zie voor activiteiten de agenda op de website https://delfiabatavorum.nl/activity-type/excursies/
en voor verslagen https://delfiabatavorum.nl/categorie/commissies/excursiecommissie/excursieverslagen/
Lezingencommissie
Zie voor activiteiten de agenda op de website https://delfiabatavorum.nl/activity-type/lezingen/
en voor verslagen https://delfiabatavorum.nl/categorie/commissies/lezingencommissie/lezingverslagen/
Commissie Behoud Stadsschoon (CBS)
‘Slopen is Bezopen’ in de Wippolder
CBS maakt zich sterk voor het behoud van alle woningen in de Wippolder. Ze zijn gebouwd aan het begin van de 20ste eeuw zoals veel woningen in de binnenstad. De woningbouwvereniging lijkt 40 goede beneden- en bovenwoningen te willen slopen en te vervangen door een nagenoeg gelijk volume aan mini appartementjes. Slechts 15 extra galerijflatjes worden daarbij achter een als dak vermomde tweede verdieping verstopt. Een verspilling in een tijd waarin – vanuit circulair bouwen – prioriteit gegeven zou moeten worden aan zorg en reparatie van het bestaande. Bovendien zou nieuwbouw bestemd zijn voor een doelgroep die er al woont: ouderen en starters.
Het rapport van het cultuurhistorisch onderzoek en de waardestelling toont aan hoe belangrijk deze woningbouw voor de vroeg 20ste -eeuwse uitbreiding van Delft is en hoe deze rond het Speelplein door architect Dirk Oosthoek als een samenhangend ensemble is ontworpen. Met name worden de detaillering, de met metselwerkreliëf gedecoreerde erkers en het gevarieerde daklandschap met dwarskappen genoemd. Dit metselwerk verkeerd nog in prima staat.
Maar het belangrijkste voor CBS is: de kwaliteit van dit metselwerk. Boerenvlechtingen, tandlijsten en versieringen bijvoorbeeld komen bij nieuwbouw nooit meer terug. CBS roept op de gevels van binnen en het dak van buiten goed te isoleren, het metselwerk schoon te maken, opnieuw snijvoegen in kalkmortel te maken, en al het geprofileerde houtwerk met diepte, reliëf en zeker ook de oorspronkelijke buitendeuren met bovenlichten te herstellen.
Lichtplan voor binnenstad Delft
Donderdag 6 maart 2025 werd een eerste vonkje gemaakt voor een lichtplan voor de binnenstad van Delft. Met presentaties van CBS, van Iris Dijkstra van Atelier Lek en van Peter Broekhuijsen van de gemeente Delft werd het belang onderstreept van het afstemmen van stadsverlichting, belichting van monumenten en verlichting van horeca en winkels.
Koen Mulder van CBS ging in op het lichtplan van Gent; Iris Dijkstra liet zien hoe een kleine opdracht naar toepassing van verblindende led-armaturen ook kan leiden tot het nadenken over een lichtstrategie; Peter Broekhuijsen liet zien dat kleinere, energiezuiniger ledspots voor de Oude Jan meer instelmogelijkheden hebben voor lichtniveau en kleur.
Rest nog de belangrijkste vraag: ‘Hoe nu verder? Kan een lichtplan voor de binnenstad als een publiek-privaat initiatief ontwikkeld worden, waarbij we met de omgevingswet en meer mogelijkheden voor burgerparticipatie een breed gedragen lichtvisie voor de lange termijn ontwikkelen?
Zelfstandige grote horecavestiging aan het Kalverbos
Vanaf 27 februari 2025 is er een ontwerp omgevingsvergunning in procedure voor een zelfstandige horecavestiging met groot terras op de tentoonstellingsruimte bij het pomphuis en de Watertoren.
Deze zelfstandige horeca-aanvraag past niet in het bestemmingsplan en doorloopt daarom een aparte procedure. Daarvoor is – in opdracht van de aanvrager – een ruimtelijke onderbouwing gemaakt. Hierin wordt onder andere over het terrein gemeld ‘dat het een thans onbenut stukje terrein betreft’. Wij vinden echter, dat dit – ooit groene – ‘onbenutte terrein’ juist weer moet worden vergroend, om de rust in en kwaliteit van het cultuurhistorisch waardevolle Kalverbos te versterken!
De procedure voor deze aanvraag is verkeerd gelopen, met onder meer onjuiste data en een niet-gepubliceerde datum voor een informatieavond die alleen over de procedure ging.
Wij hebben daarbij onze zienswijze gegeven, onder meer over het opofferen van groen, het inpassen van een terras en de te verwachten geluidsoverlast. Ook vanuit de buurt zijn verschillende zienswijzen ingediend. CBS wacht af wat de reactie van de gemeente op de zienswijzen is.
Herstel historisch – landschappelijke lijn zuidelijke Schie
De gemeenteraad heeft in maart unaniem ingestemd met het voorstel van de drie fracties GroenLinks, Christen Unie en Hart van Delft om het rapport van CBS ‘Herstel historisch- landschappelijke lijnen in Delft’ te omarmen. Dit betekent dat het wordt opgenomen in relevante beleidskaders van de gemeente en dat CBS het plan, in samenwerking met de gemeente, verder gaat uitwerken.
Voor het stuk aan de Zuidwal worden, ter voorbereiding van het planten van bomen, eerst proefsleuven gegraven om de ondergrond te verkennen. In de volksmond, bijv. in de publicatie in Delft op Zondag, heet dit project inmiddels: ‘Groene linten langs de Schie.
Commissie Achter de Gevels van Delft
Activiteiten Achter de Gevels Van Delft
In het kader van het lustrum van Delfia Batavorum is door de commissie een wandeling over de Koornmarkt ontwikkeld. De bedoeling is om de wandeling in de komende maanden een aantal malen te organiseren. Met huizenonderzoekers als gids! Kijk op de website voor data en aanmelden.
Historisch onderzoek huizen
De maandelijkse bijeenkomsten van de werkgroep in het Stadsarchief worden goed bezocht. Het is fijn dat onderzoekers veel thuis kunnen doen, maar archiefstukken inzien en over het onderzoek praten met begeleiders en collega-onderzoekers is ook nuttig.
Nieuwe verhalen op de website
Met het oog op de meidagen heeft Kees van der Wiel een speciaal oorlogsitem gemaakt over een relatief weinig bekende terreurdaad van de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het gaat over de brandstichting in het huizenblok Spoorsingel 97-100 op 10 oktober 1944 als represaille voor een sabotage aan de spoorlijn door het verzet. In het plantsoentje tegenover de huizen werden op dezelfde dag zes toevallige arrestanten van de politie zonder proces geëxecuteerd.
Verder verschenen sinds de vorige nieuwsbrief verhalen over de volgende huizen op onze website https://www.achterdegevelsvandelft.nl/.
Doelenstraat 102-124 – Voorheen Dertienplagen en Hofje ‘Lucht & Licht’
Nu staan er degelijke portiekwoningen uit 1930. Voor die tijd stond hier een rij huisjes die tot de allerkleinsten van de stad behoorden, met daarachter een hofje met de beloftevolle benaming ‘Lucht & Licht’. Dit huisjesmelkersproject vormde voor woningverbeteraars decennia lang een steen des aanstoots in de stad. Toch sleten vele kinderrijke gezinnen er een groot deel van hun leven. Meer over Doelenstraat 102-124.
Hippolytusbuurt 15/17 – ooit deel van Kameel of Mijns Heerenherberg
Achter dit smalle hoge winkelpand met een curieuze asymmetrische zolderkap gaat de helft schuil van een groot oud pand, in de 16e eeuw zowel De Kameel als Mijns Heerenherberg geheten. In de 17e eeuw is het van haar wederhelft aan de noordzijde gescheiden. Het pand heeft vele levens gekend en als ijzer- en boterpakhuis moeilijke tijden in de stadsgeschiedenis overleefd. Meer over Hippolytusbuurt 15/17.
Paardenmarkt 40 en 41 – Gebouwd op de puinhopen van de buskruitramp
De twee woningen Paardenmarkt 40 en 41 vormden ooit samen het nieuwe huis dat schilder Willem van Odekercke na de buskruitramp van 1654 bouwde aan de nieuwe Paardenmarkt. Geen schilder van wereldfaam, maar een bekwaam vakman van wie nog heel wat fraai werk bewaard is gebleven. En een huis waar in 1797 zes weeskinderen reddeloos achterbleven, toen hun moeder overleed. Lees ook wat er zoal te doen was op de Paardenmarkt, toen er nog geen auto’s stonden. Meer over Paardenmarkt 40 en 41.
Verhalen op Omroep Delft Radio
Om de veertien dagen is er op dinsdag om ongeveer 11 uur een verhaal op de radio te horen, dezelfde dag om ongeveer 18 uur een herhaling. Altijd wordt uitgegaan van een huis op onze website. Na de uitzending wordt het als luisterverhaal op onze website geplaatst.
Er zijn de afgelopen tijd zeven verhalen op de radio ten gehore gebracht: Oude Delft 128, Oude Delft 145, Doelenstraat 43, Noordeindseweg 42 in Delfgauw, Koornmarkt 65, Achterom 58 en Heilige Geestkerhof 4 en 5.
Delf
In het blad Delf staat in de rubriek ‘Achter de gevel van…’ altijd een verhaal over een huis van de website. In het laatste nummer staat een verhaal van Els Kemper over Oosteinde 167 – Ontsnapt aan het vuur.
Vragen en antwoorden
18 maart jongstleden was er de grote brand op de hoek Hippolytusbuurt/Nieuwstraat. Kees van der Wiel heeft de verslaggever van het AD kunnen helpen aan informatie over Hippolytusbuurt nr 1. Ooit woonde daar Antoni van Leeuwenhoek.
Regelmatig komen er – via allerlei kanalen – vragen om hulp bij onderzoek naar een woning, een straat of familie. Zo mogelijk krijgen vragenstellers snel antwoord. De vraagsteller heeft meestal niet door hoe complex het vinden van een antwoord op een dergelijke vraag is. Bij het antwoord melden we de mogelijkheden om zelf te zoeken en de cursus.
Expertiseplatform Water (EPW)
Water in Delft op de borden
Zoals wij u in de vorige nieuwsbrief hebben bericht is er hard gewerkt aan het ontwerpen van informatiepanelen bij vier op- en afstapplaatsen in Delft. Zij laten de geschiedenis zien van Delft aan het vaarwater.
Inmiddels kunnen we u met trots berichten dat de borden geplaatst zijn bij de Schieparallelle insteekhaven bij Royal Delft, bij de op- en afstapplaats aan de Kanaalweg bij de ingang van de TU – Delft Hortus Botanicus, op de steiger aan de Westsingelgracht voor ons station en bij de Vliet richting het Groote Kantoor van de Gistfabriek.
Tevens zijn er twee informatiepunten, nl. bij de TU- Delft Hortus Botanicus en het VVV-punt, ingericht waar de folders over ‘Trekvaart in Delft’ te verkrijgen zijn. Ook dit is een onderdeel van het project ‘Oude en nieuwe trekvaartroutes terug op de Schie’ een samenwerking van de TU Delft Hortus Botanicus, Stichting Museum van Marken en het Expertise Platform Water.
We zijn het vaarseizoen dus goed begonnen. De expositie ‘Industrie aan de Schie’ wordt goed bezocht bij Royal Delft. Mooi ook dat wij het boek ‘Industrie aan de Schie’ konden uitbrengen. Dit alles met dank aan de provincie.
De informatieborden geven achtergrondinformatie bij de plek waar wordt aangeland en toelichting op de betekenis van die plek voor de gemeente en voor het relevante bedrijf dat ontsloten wordt via het water. Met dank aan Delft Marketing voor het zorgen dat ook de bezoeker deze informatie in het Duits en het Engels kan lezen. Inmiddels brengen vaarondernemers, zowel uit Delfshaven met een waterbus als de vaarondernemer uit onze binnenstad, bezoekers naar onze mooie locaties aan het vaarwater. Met deze borden en de toeristische informatie staat Delft weer toeristisch en historisch beter op de kaart.
Personeelstekort: op zoek naar nieuwe commissieleden
Door gezondheids- en tijdsproblemen zijn twee van onze meer prominente leden uitgevallen. Zowel Ronald Waterman als Poul de Haan hebben een stapje teruggedaan. Dat schept problemen in onze werkgroep. Ronald is natuurlijk onvervangbaar vanwege zijn diepgaande kennis van allerlei waterproblematiek en conceptuele oplossingen daarvoor, onder meer binnen het kader van aquapunctuur. Poul heeft ons en de gemeente geholpen bij het herzien van de VOGD (Verordening Openbaar Gemeentewater Delft) en de ligplaatsenkaart, zodat een betere sturing op onder andere de ligging van terrasboten kan worden gegeven. Inmiddels zijn we overigens bezig om dit weer verder te verfijnen in verband met de handhaving. U kunt zich voorstellen dat dit gemis de slagkracht van het EPW aantast en wij zijn dan ook naarstig op zoek naar nieuwe leden.
Slagkracht
Nieuw elan en slagkracht kunnen ook worden gevonden in meer samenwerking. We kijken dus ook naar een mogelijk nieuw project samen met de commissies CBS en Achter de Gevels. Dit project zou dan het beheer van (de) water(stand) in de binnenstad betreffen. De klimaatverandering heeft consequenties voor het omgaan met water in de stad. We zien dat ook in steden als Utrecht en Den Bosch, waar niet alleen meer water in de stad wordt toegelaten, maar ook het water een functie heeft in het tegengaan van hittestress. We zijn aan het bezien of dit project van de grond kan worden getrokken en onze krachten kunnen worden gebundeld. In dit verband is het nog interessant om te vermelden dat er op 23 mei een werkconferentie ‘duurzame waterrecreatie’ in de Hortus van Leiden is. We zullen zien hoe men het woord duurzaamheid vertaalt in het Leidse.
Stedelijk beheer
De huidige droogte, die een uitvloeisel is van de klimaatverandering, toont ook de noodzaak van goed klimaatbestendig beheer in de stad. Immers zowel droogte als waterovervloed tasten de (binnen)stad aan en nopen tot een meerjarige aanpak, waarbij het historische karakter van de stad beschermd wordt en de bereikbaarheid van de stad over het water behouden blijft. In dit verband lijkt het interessant de discussie over een (vaar)rondje Delft weer te beginnen. Dat biedt niet alleen kansen voor beter beleven en benutten van het vaarwater maar ook voor een betere waterberging. Ook de bescherming van onze monumenten is daarbij een belangrijk punt van aandacht en dat is weer een goede aanleiding om contact te zoeken met ‘Achter de Gevels’ over het beschrijven van de geschiedenis van onze stad.